Bozanın Tarihi - Case101

Bu yazımda pandemiyle birlikte eskiye göre daha çok talep edilen, damaklarda eşsiz bir tat bırakan, orijinal lezzet bozanın tarihini ve kültürünü inceleyeceğiz.

Pandemiyle birlikte bozaya duyulan ilgi arttı. Peki nedir bu boza, tarihi ne zamanlara dayanıyor, gelin kısaca bir göz atalım.

Boza, darı ve mısırdan yapılan bir kış içeceği. Yoğun bir kıvama, sarı bir renge ve ekşimtırak leziz bir tada sahip. Leblebi ve tarçınla servis ediliyor. Uzmanlar coronavirüs salgınına karşı bağışıklık sistemini güçlendirecek yiyecek ve içecekler öneriyor. İşte boza tam da bu salgın günlerinde aranan içecek! İçerdiği vitamin, protein ve probiyotiklerlerin yanında enerji veriyor, bedene kuvvet veriyor, bağışıklık sistemini güçlendiriyor.  

Peki bu oldukça şifalı ve lezzetli bir içecek bozanın tarihi ne?

Boza’nın aslında Mezopotamya’ya dayanan çok köklü bir tarihi var. Bunun yanında geleneksel bir Türk içeceği olduğu da bilinmekte.  Akdenizli tüccar gemiciler vasıtasıyla dünyaya yayılan boza Türklerin yer değiştirmeleriyle de daha da tanınır hale gelmiş.

Bozanın en yaygın olarak tüketildiği, en parlak dönemi ise Osmanlı. Boza yalnızca kendine has bir içecek oluşuyla değil, özel sunumu ve çeşitli tüketim biçimleriyle de Osmanlı da adeta bir ‘Boza Kültürü’ oluşturmuş, bu da Osmanlı şehirlerinin karakteristik bir dokusu olmuş.

Hatta bu öyle bir noktaya gelmiş ki, bu lezzetli içeceğin yapımı ve satışı bir zanaat olmuş, bozacılık doğmuş. Bozacılık günümüzde yok olmaya yakın mesleklerden biri olmuş olsa da nadir olarak bu geleneği sürdüren temsilcileri de yok değil. Özellikle Velimeşe Bozacılık’ın ve kültürünün hala devam ettirildiği yerlerden biri. Velimeşede bozanın tarihinin izini sürmek mümkün. Bunun yanında günümüzde insanların bir araya gelip kahve tükettikleri ve sosyalleştiği kafeler gibi bozahaneler şehirlerde yayılmaya başlamış. Öyle ki ünlü seyyah Evliya Çelebi, 1600’lü yıllarda İstanbul’da 300’ü aşkın bozahane ve 1000’den fazla bozacı olduğunu söylüyor.

Elbette zaman içinde boza çeşitleri de artıyor. Mayalanma biçimleri ve içerdikleri ek maddeler bozanın kendi tarihinde çeşitleniyor, değişiyor. Alkol içerikli bozalar artmaya başlıyor. Sonraları bu alkol içeren bozalar yasaklanıyor, bozahaneler de kapanıyor ve yıllar içinde bozacılık da yok olma seviyesine geliyor. Kültürü halen eskisi kadar hayatlarımızda geniş yer tutmasa da damakta bırakan eşsiz tadıyla boza halen en sevilen içecekler arasında yerini koruyor. İleriki yıllar içinde de böyle devam edecek gibi duruyor...